'व्यवसाय यशस्वी होण्यासाठी सामाजिक मूल्ये जपा' ..राहुल बजाज

मुंबई दि. ७ मे २०१६:  व्यापार-व्यवसाय आणि समाज यांचे संबंध सध्या बर्याच अंशी दुराव्याचे आणि संशयाचेही आहेत. आपल्या उद्द्योगपतींची आणि व्यवसायिकांची समाजातील प्रतिमा अभिमान वाटावा अशी नाही. परंतु नैतिकता आणि  आदर्श समाजिक मुल्ये जपून उद्दोगव्यवसाय केला तर  ती प्रतिमा उजळू शकते. उद्दोजकांनी तो आदर्श निर्माण करुन आपली काही सामाजिक कर्तव्ये आहेत याचे भान ठेवले पाहिजे असे कळकळीचे आवाहन ज्येष्ठ उद्योगपती राहुल बजाज यांनी पाचव्या मॅक्सेल पुरस्कार वितरण सोहळ्यात ते बोलत होते.  सभागृहात त्यावेळेस अनेक स्तारांवरील उद्दोजक, व्यापार-व्यवसायातील यशस्वी व्यक्ति आणि समाजिक क्षेत्रातील नामांकित मंडळी हजर होती. व्यासपीठावर मॅक्सेल फाउंडेशनचे संस्थापक कॉर्पोरेट लॉयर नितीन पोतदार, डॉ. रघुनाथ माशेलकर, कुमार केतकर व सीए शैलेश हरिभक्ती उपस्थित होते. 

राहुल बजाज यांनी आपण सर्वार्थाने महाराष्ट्रीय आहोत आणि आमचे कुटुंब तर अस्सल मराठीच आहे, आणि त्याचा आपल्याला अभिमान आहे असे आवर्जजुन सांगितले. कोणताही व्यवसाय करताना तो आपण समाजासाठी करत आहोत हे भान सुटता कामा नये. सध्या एनपीए, सहेतुक कर्जबुडवे, पनामा पेपर्स यासारखी प्रकरणे पुढे आल्यामुळे देशाची व पर्यायाने भारतीय समाजाची प्रतिमा डागाळली गेली आहे. ही स्थिती बदलणे आवश्यक आहे. आज व्यवसाय आणि सरकार समाजासाठी काही करत नाहीत, ही स्थिती दुर्दैवी आहे. स्वातंत्र्यानंतर सरकार हे मायबाप झाले आणि व्यावसायिकांचे सर्व लक्ष व्यवसायापेक्षा कर, अनैतिक व्यवहार, लाच देणे यावर अधिक केंद्रित झाले. याचा थेट परिणाम म्हणून व्यवसायाचे समाजाशी नाते तुटले, अशी खंत राहुल बजाज यांनी व्यक्त केली.

उद्योगजगतामध्ये सत्यं, शिवं व सुंदरम् आले आहेत असे सांगून डॉ. रघुनाथ माशेलकर यांनी सत्या नादेला, सुंदर पिचाई या भारतीयांची प्रशंसा केली. यामध्ये शिवम् येणे बाकी आहे, याकडे लक्ष वेधले. तरुणांची उद्योगाकडे पाहण्याची दृष्टी आणि विचारधारा बदलते आहे, ही चांगली गोष्ट असल्याचेही त्यांनी सांगितले. भारतावरचा जगाचा विश्वास वाढल्याचे सांगून सीए शैलेश हरिभक्ती यांनी माहिती तंत्रज्ञान, नॅनो तंत्रज्ञान व जैव तंत्रज्ञान या तिन्ही तंत्रज्ञानांध्ये बदल होत आहेत, असे सांगितले. उद्योगजगतात ग्राहकांच्या प्रतिक्रियेपेक्षा उद्योजकाला आपल्या उद्योगाविषयी प्रामाणिकपणे काय वाटते यावर त्या उद्योगाचे भवितव्य अवलंबून राहू लागले आहे. जग हे अवलंबून राहण्याच्या अवस्थेतून आता एकमेकांच्या सहकार्याने पुडे जाण्याच्या स्थितीपर्यंत आले आहे, असेही हरिभक्ती म्हणाले.

आपल्या शिक्षणंपद्दतीत मने खुली करुन जिज्ञासा वढविण्यापेक्षा, मनाची कवाडे बंद करुन त्यांना धर्म, परंपरा, अवास्तव राष्ट्रवाद आणि अतिरेकी अस्मिता आणि खोटे अभिमान यांनाच पुर्वीपासुन जास्त वाव  दिला गेला. जगाचा विध्वंस अशाच प्रवृतींनी केला आहे. हे लक्षात घेऊन शिक्षणाचा उद्देश मन मुक्त करण्याचा असला पहिजे असे जेष्ठ संपादक कुमार केतकर यांनी सांगितले.

मॅक्सेल फाउंडेशनचे संस्थापक व कॉर्पोरेट लॉयर अॅड. नितीन पोतदार यांनी आपल्या प्रास्ताविकात मॅक्सेल हा फक्त पुरस्कार म्हणजे एक छन सोहळा किंवा समारंभ नसुन एक महाराष्ट्राच्या पुढच्या पिढिसाठी उभारलेली उद्दोजकीय चळवळ आहे. त्यांनी तरूणांनी आत्मपरीक्षण, कल्पना व अंमलबजावणी या त्रयींवर लक्ष केंद्रित करावे लागेल, यावर भर दिला.  शालेय स्तरावर उद्योजकता हा विषय यालाच हवा, मात्र त्यासाठी अभ्यासक्रम व शिक्षक तयार करणे हे कठीण काम आहे. यावर उपाय म्हणून मॅक्सप्लोअर हे पुस्तक फाउंडेशनने तयार केल्याचे त्यांनी सांगितले. या पुस्तकाचे प्रकाशन मुंबई विद्यापीठाचे कुलगुरू संजय देशमुख यांनी केले.

मॅक्सप्लोअर- एकसप्लोरिंग आंत्रप्रेन्युअरशिप'

मॅक्सप्लोर या पुस्तकाची गरज अधोरेखित करताना लेखकं श्री. नितीन पोतदार यांनी सांगितलं की २०२०पर्यंत भारत जगातील सर्वात तरुण देश असेल. एकीकडे देशातील हजारो शैक्षणिक संस्थामधून दर वर्षी ३० लाख विद्यार्थी कला, वाणिज्य आणि शास्त्र या विषयात पदवीधर होतात आणि हजारोंच्या संख्येने इंजिनिअर, डॉक्टर आणि शास्त्रज्ञ तयार होतात, त्यातील अनेक मात्र बेरोजगार राहतात किंवा आवश्यक ते कौशल्य किंवा क्षमता त्यांच्याकडे नसल्याने ते रोजगारास पात्र असत नाहीत.  

तर दुसरीकडे जागतिकीकरण आणि माहिती तंत्रज्ञान यामुळे नव्या ज्ञानाधारीत अर्थव्यवस्थेत स्वयं रोजगार-व्यवसायाच्या चांगल्या संधी उपलब्ध होत आहेत पण त्यांसाठी लागणार प्रक्टिकल शिक्षण आपण मुलांना देतो का? आज आयडिया हे भांडवल आहे आणि स्टार्टअप हा कळीचा शब्द बनला आहे.

आपल्या बेरोजगारीच्या भीषण प्रश्नाचा आपण नीट तपास केला तर आपल्याला असं दिसतं की आपल्या विद्यार्थ्यांना शालेय जीवनातच कल्पकतेने उद्योजकतेचे धडे मिळणं गरजेचे असल्याचे मत अनेकांकडून वेळोवेळी व्यक्त होत असतं. मात्र भारतात उद्योजकतेचे धडे देण्यासाठी कोणत्याही प्रकारचा अभ्यासक्रम किंवा पुस्तक नसल्याची खंत अनेक दशकांपासून होती. आणि जरी आपण अस एखादं पुस्तक तयार केलं तरी त्याला सरकारच्या लालफितीत काही वर्ष जातील आणि मान्यता मिळाली तरी या विषयासाठी प्रशिक्षत शिक्षक मिळणं ही मोठी समस्या असणारच आहे. म्हणजे शालेय शिक्षणात उद्दोजकता हा विषय फारतर फक्त कागदावरचं येवु शकतो. 

गेल्या अनेक दशकांची ही खंत दूर करीत मॅक्सप्लोअर- No Syllabus No Teacher! हा प्रक्टिकल प्रोजेक्ट बेस्ड पुस्तकाची निर्मिती इयता आठवी आणि नववीच्या विध्यर्थ्यांसाठी केलेली आहे.  पुढील शैक्षणिक वर्षा मध्ये मुंबई-पुणे स्थित किमान 25 ठराविक शाळांमध्ये हा उपक्रम मॅक्सेल तर्फे निशुल्क राबविणार जाणार आहे.  या संबंधाची जास्त माहिती www.maxellfoundation.org वर मिळु शकेल. सगळ्यात महत्वाच म्हणजे मॅक्सप्लोर प्रोजेक्ट पुर्ण करणार्या खास निवडक मुलांना एअरबस कंपनी तर्फे अभ्यास-सहल आयोजित केली जाणार आहे.

या कार्यक्रमात पुरस्कार विजेत्यांनीही आपली मनोगते मांडली. पुरस्कार सोहळ्यात मॅक्सेल जीवनगौरव पुरस्कार महिको हायब्रीड सीड्सचे अध्यक्ष डॉ. बी. आर. बारवाले यांना राहुल बजाज यांच्या हस्ते प्रदान करण्यात आला. आपण हा पुरस्कार देशातील शेतकऱ्यांच्या वतीने स्वीकारत असल्याचे बारवाले यावेळी म्हणाले.

मॅक्सेल पुरस्कार सोहळ्याला जेष्ठ उद्दोगापती श्री. केसरी पाटील, श्री. दिलिप पिरामल, सिम्बायोसिस शिक्षण संस्थेचे अध्यक्ष एस. बी. मुजुमदार यांच्यासह विविध क्षेत्रांतील उद्योजक व व्यावसायिक मोठ्या प्रमाणावर उपस्थित होते.

मॅक्सेल अवॉर्ड्स २०१६ जाहीर....

मुंबई, 1 मे, 2016:  मॅक्सेल फाऊंडेशनतर्फे कॉर्पोरेट आणि उद्योगक्षेत्रात विशेष कामगिरी करणार्‍या मान्यवरांना पुरस्कार देण्याचे हे सलग पाचवे यशस्वी वर्ष आहे!  पहिल्या वर्षापासूनच कॉर्पोरेट आणि उद्योगक्षेत्रातील हा मानाचा पुरस्कार समजला जातो. संपूर्ण महाराष्ट्रातील नावीन्यपूर्ण उत्पादन आणि सर्व्हिस सेक्टर मध्ये काम करत असलेल्या उद्योजकांची व कॉर्पोरेटक्षेत्रात महत्वाची कामगिरी करणाऱ्या बिझिनेस-लिडर्सची दखल घेणे, तसेच इनोव्हेटर्सचा शोध घेऊन त्यांना जगासमोर आणि खास करून आपल्या पुढिसाठी रोल मॉडेल म्हणून समोर आणणे हा उद्देश हे पुरस्कार देण्यामागे मॅक्सेल फाऊंडेशनचा आहे.

आज महाराष्ट्र दिनाचे औचित्य साधून २०१६ ह्या वर्षासाठी मॅक्सेल फाऊंडेशनचे पुरस्कार जाहीर करण्यात आम्हाला आनंद वाटत आहे. हे विविध पुरस्कार असे आहेत:

कृषि-औद्योगिकक्षेत्रात मुलभूत काम करणारे महाराष्ट्र हायब्रिड सीड कंपनी (महिको)चे चेअरमन व संस्थापक प्रख्यात उद्योजक श्री. बद्रिनारायण रामूलाल बारवाले यांना जीवनगौरव.  कृषि-औद्योगिकक्षेत्रात श्री बारवाले हे अतिशय ख्यातनाम आहेत. भरपूर उत्पादन देणारे बियाणे शेतकर्‍यांना उपलब्ध करून देऊन जणू त्यांनी एकहाती क्रांती घडवून आणली. त्यांच्या ह्या कार्यामुळे बियाणे-उद्योग हे एक क्षेत्रच खाजगी उद्योगक्षेत्राला मिळाले. अशा प्रकारच्या बियाणांचा शोध लावल्यानंतर त्याचे देशभर वितरण, ते साठवण्याची सुविधा अशा पुरक व्यावसायांचाही विस्तार झाला, आणि त्यातून अनेकांना रोजगार मिळाला.

भारत विकास ग्रुपचे संस्थापक, चेअरमन आणि व्यवस्थापकीय संचालक हणमंत आर. गायकवाड यांना 'एक्सलन्स इन आंत्रप्रेन्युअरशिप'. शून्य बॅंक बॅलन्स असलेला एक इंजिनिअर ते ३०० कोटी रुपयांची उलाढाल असलेल्या बीव्हिजी ह्या फर्मचा प्रमुख अशी त्यांची वाटचाल आहे. फॅसिलीटी मॅनेजमेंट या क्षेत्रात काम करणार्‍या त्यांच्या ह्या फर्मचे काम संपूर्ण भारतभर विस्तारलेले आहे. संसद, पंतप्रधानांचे निवासस्थान, राष्ट्रपती भवन आणि सुप्रीम कोर्ट यांच्या हाऊसकिपींगचे काम त्यांच्या कंपनीकडे आहे.

एअरबस ग्रुप इंडियाचे इंडस्ट्री डेव्हलपमेंट, स्ट्रॅटेजिक पार्टनरशिप अॅन्ड ऑफसेट्स यांचे व्हाईस-प्रेसिडेंट आशिष सराफ यांना एक्सलन्स इन बिझिनेस लिडरशिप. एअरबस ग्रुप इंडियाच्या एअरबस हेलिकॉप्टर, एअरबस आणि एअरबस डिफेन्स व स्पेस या तिन्ही विभागांची सुत्रे त्यांच्याकडे आहेत. भारताच्या उत्पादन क्षमतेबाबत जगाचा दृष्टिकोन बदलवण्याची महत्वाची कामगिरी आशिष सराफ करत आहेत, त्या मार्फत कंपनीच्या मेक इन इंडिया ह्या मोहिमेला त्यांनी बळ दिलेले आहे.

एनप्रो इंडस्ट्रीज प्रायव्हेट लिमिटेडचे अनुक्रमे व्यवस्थापकीय संचालक आणि संचालक श्रीकृष्ण भार्गव करकरे आणि अलका श्रीकृष्ण करकरे यांना एक्सलन्स इन इनोव्हेशन्स. स्कीड-माऊंटेड मॉड्यूलर पायपिंग सिस्टम्सचा नावीन्यपूर्ण शोध त्यांनी लावला. त्यामुळे पेट्रोकेमिकल, वीज, खते, कागद आणि पोलाद या गुंतागुंतीच्या उद्योगातील प्रक्रियेचे प्लग-व-प्ले असे सुलभीकरण झाले. जीई,सिमेन्स, हिताची, मित्सिबिशी, इब्रा आणि तोशिबा यासारख्या जागतिक क्लाएंटचे काम ते करतात. ५ लाख चौरस फुटांच्या विस्तिर्ण परिघात १.२५ लाख चौरस फुटांचे वर्कशॉप मरकल येथे एनप्रोने बांधलेले आहे  आणि त्यांच्याकडे आज घडीला ४०० पेक्षा जास्त कर्मचारी आहेत.

सिम्बॉयसिस सेंटर फॉर डिस्टन्स लर्निंगच्या संचालक, सिम्बॉयसिस फाऊंडेशनच्या व्हाईस-प्रेसिडेंट आणि सिम्बॉयसिस ओपन एज्युकेशन सोसायटीच्या प्रमुख संचालक, डॉ. स्वाती मजुमदार यांना मॅक्सेल स्पेशल रेक्गनीशन पुरस्कार. देशातील अगदी दूरवर असलेल्या ग्रामीण भागांचा विचार करुन त्यांनी माहिती व दळणवळण तंत्रज्ञान यांचा कल्पकतेने उपयोग करुन घेत कौशल्य विकासाचे प्रशिक्षण ह्या भागापर्यंत पोचवले.  ह्यामुळे उद्योगांना आवश्यक असणारे प्रशिक्षित मनूष्यबळ अधिक संख्येने उपलब्ध होईल आणि त्यामुळे देशाच्या मेक इन इंडिया ह्या मोहिमेला मोठ पाठबळच मिळेल.

तसेच मराठवाडा ऑटो क्लस्टर, औरंगबादया संस्थेस मॅक्सेल स्पेशल रेक्गनीशन पुरस्कार. मराठवाडा ऑटो क्लस्टर (एमएसी) ही उद्योगांना पायाभूत सुविधा देणारी सपोर्ट सिस्टम आहे. ही सेवा पुरवते, त्याचसह कौशल्यप्राप्त टेक्निशियन्सचे आणि इतर मनूष्यबळ त्यांच्याकडे आहे. उद्योजक एमएसीबरोबर संपर्क साधून ह्या बाबतीतील आपली गरज पूर्ण करू शकतात. मराठवाडा भागातील औद्योगिक वातावरणात सुधारणा करणे हे उद्दीष्ट ठेवून समान विचारांच्या उद्योजकांनी एकत्र येऊन ही संस्था सुरू केली. उद्योगांना आवश्यक असलेल्या अनेक सेवा एमएसी पुरवते, उदा: प्रोटोटायपिंग, लेझर कटींग, कटींग स्लिटींग लाईन इत्यादी. तसेच कौशल्य विकास उपक्रमाअंतर्गत उद्योगाशी संबंधित इंजिनिअरींग सॉफ्टवेअरचे प्रशिक्षण आणि मिडल मॅनेजमेंट स्तरावरील कर्मचार्‍यांना तांत्रिक प्रशिक्षण देणे आणि प्रशिक्षण देण्यासाठी प्रशिक्षकांना तयार करणे हेही काम एमएसी करते.

बिग बिझनेस अॅडव्हायझर्स प्रायव्हेट लिमिटेडचे कन्सल्टींग डायरेक्टर, मकरंद पाटील यांना मॅक्सेल स्टार्ट अप पुरस्कार. उद्योगांसाठी संकल्पना ते प्रकल्प कार्यान्वित करणे इथपर्यंतची रुपरेखा देणे ते करतात. त्याचबरोबर, उद्योगांना प्रगतीपथावर जाण्यासाठी विविध कल्पना सुचवणे, उद्योगाची पुर्नरचना करण्याचा मार्ग सांगणे, खर्चात बचतीचे उपाय सुचवणे हेही करतात. तसेच लघू व मध्यम उद्योगांना सल्ला देतात.  त्यांची मुंबई, दुबई, सिंगापूर, घाना आणि स्पेनमध्ये ऑफिसेस आहेत.

एम-इडिकेटर अॅपचे निर्माते, एम-बॉन्ड सॉफ्टवेअर कन्सल्टंसी सर्व्हिसेसचे संस्थापक सचिन टेके यांना मॅक्सेल स्टार्ट अप पुरस्कार. एम-इंडिकेटर हे अतिशय लोकप्रिय मोबाईल अॅप आहे. स्मार्ट फोन वापरणार्‍यांना ह्याविषयी अधिक सांगणे नलगे. लोकलच्या जीवघेण्या गर्दीतून रोजच्या रोज लोकलने प्रवास करणार्‍या एक कोटी प्रवाशांना उपयोगी असणारे मोबाईल त्यांनी अॅप बनवले. त्यातून पुढे भारतीय रेल्वे, बेस्ट बस अशा संस्थांनीही या अॅपबरोबर स्वत:ला जोडून घेतले आणि त्याची उपयुक्तता दिवसागणिक आणखीच वाढली.

मॅक्सप्लोर स्कुल

२०२०पर्यंत भारत जगातील सर्वात तरुण देश असेल. एकीकडे देशातील हजारो शैक्षणिक संस्थामधून दर वर्षी ३० लाख विद्यार्थी कला,वाणिज्य आणि शास्त्र या विषयात पदवीधर होतात आणि हजारोंच्या संख्येने इंजिनिअर, डॉक्टर आणि शास्त्रज्ञ तयार होतात, त्यातील अनेक मात्र बेरोजगार राहतात किंवा आवश्यक ते कौशल्य किंवा क्षमता त्यांच्याकडे नसल्याने ते रोजगारास पात्र असत नाहीत. तर दुसरीकडे जागतिकीकरण आणि माहिती तंत्रज्ञान यामुळे नव्या ज्ञानाधारीत अर्थव्यवस्थेत रोजगार-व्यवसायाच्या चांगल्या संधी उपलब्ध होत आहेत. आज आयडिया हे भांडवल आहे आणि स्टार्ट अप हा कळीचा शब्द बनला आहे आणि म्हणू उद्दोजाकाता मुलांना लहान वयातच शिकवलं जाव ही काळाची गरज आहे.

 आपल्या बेरोजगारीच्या प्रश्नाचा आपण नीट तपास केला तर आपल्याला असं दिसतं की पाठ्यपुस्तकांतून विद्यार्थ्यांना शालेय जीवनातच उद्योजकतेचे धडे मिळणं गरजेचे असल्याचे मत अनेकांकडून वेळोवेळी व्यक्त होत असतं. मात्र भारतात उद्योजकतेचे धडे देण्यासाठी कोणत्याही प्रकारचा अभ्यासक्रम किंवा पुस्तक नसल्याची खंत अनेक दशकांपासून होती. आणि जरी आपण पुस्तक तयार केलं तरी त्याला प्रशिक्षत शिक्षक मिळणं ही मोठी समस्या असेल. गेल्या अनेक दशकांची ही खंत मक्सेल फाऊंडेशच्या नितीन पोतदार यांनी दूर करीतमॅक्सप्लोअर- नाही पाठ्यक्रम!  नाही शिक्षक!! हा प्रक्टिकल प्रोजेक्ट बेस्ड पुस्तकाची निर्मिती केली आहे. या पुस्तकाचे प्रकाशन 7 मे रोजी उद्योजक राहुल बजाज यांच्याहस्ते होणार आहे. मॅक्सेल तर्फे पुढील शैक्षणिक वर्षा मध्ये मुंबईच्या 25 ठराविक शाळांमध्ये (इयता आठवी किंवा नववी) हा दोन महिन्यांचा हा उपक्रम निशुल्क राबविला जाणार आहे.  या संबंधाची जास्त माहिती www.maxellfoundation.org किंवा maxplore9@gmail.com वर मिळु शकेल.

 7 मे 2016 रोजी वरळी येथील नेहरू ऑडिटोरियममध्ये मॅक्सेल पुरस्कार २०१६ देण्यासाठी जेष्ठ उद्दोजक श्री. राहूलं बजाज, चेअरमन बजाज ऑटो ग्रुप, यांना आमंत्रित करण्यात आलेले आहे.  मान्यवर निमंत्रितांबरोबरच मॅक्सेल अवॉर्डसचे सल्लागार जागतिक ख्यातीचे वैज्ञानिक डॉ. रघुनाथ माशेलकर, ज्येष्ठ संपादक कुमार केतकर, आणि मॅक्सेल फाऊंडेशनचे संस्थापक-विश्वस्त कॉर्पोरेट लॉयर नितीन पोतदार यांच्या उपस्थितीत हा सोहळा फक्त खास निमंत्रितांच्या उपस्थितीत साजरा होईल.  अतिशय दिमाखदार वातावरणात दरवर्षी हा मॅक्सेल पुरस्कार सोहळा संपन्न होतो हेही याचे वैशिष्ट्य आहे.